سرنگ چیست؟ انواع سرنگ و سر سوزن و کاربردها

سرنگ یکی از پر کاربرد ترین تجهیزات پزشکی با مصرف بسیار بالاست. تاریخچه و روند تکامل سرنگ از 200 سال قبل از میلاد ارائه شده است.

واژه سرنگ از کلمه یونانی “سیرینکس” (Syrinx)، به معنای “لوله” و در اصل با همان کاربری لوله، مشتق شده است. آنها مجبور بودند قسمتی از بدن را که قرار بود دارو را تزریق کنند.

سرنگ ها مدت ها قبل از سوزن های زیر پوستی اختراع شدند. ریشه های آنها در ادبیات یونانی و رومی یافت می شود که در آن توصیفی از نی های توخالی برای مراسم مسح کردن بدن با روغن وجود دارد ، و به عنوان ابزارهای موسیقی با استفاده از یک پیستون برای تغییر گام بکار می رفته است.

تاریخچه

سرنگهای ساده پیستونی برای تزریق پماد و کرم برای مصارف پزشکی توسط جالینوس (129-200 میلادی) و عماربن علی الموصلی مصری (قرن 4 و 5 قمری) استفاده می شد. که از لوله های شیشه ای برای ساکشن آب مروارید در حدود 900 میلادی استفاده کرده است.

خوشبختانه در سال 1844 یک پزشک ایرلندی، به نام فرانسیس ریند سوزن توخالی را اختراع کرد. سپس به طور همزمان، هر چند به طور مستقل، دو پزشک اولین سرنگ های تزریق زیرپوستی را در سال 1853، که با قراردادن یک سرنگ فلزی و سوزن نوک تیز توخالی که قادر بود بدون نیاز به برش پوست، در آن نفوذ کند، توسعه دهند.

اجزاء

سر سوزن ها که به آن نیدل نیز میگویند دارای ضخامت و طول های متفاوتی است

سرنگ ها دارای اجزاء مختلفی هستند از جمله:

۱- محفظه یا بدنه: مخزنی مدرج شده است که دو کار انجام میدهد. اول اینکه بخاطر شفاف بودنش، فرد تزریق کننده میتواند از وجود حباب هوا(که بسیار خطرناک است) مطلع شود. دوم اینکه مدرج بودن محفظه باعث میشود تا میزان مایع تزریقی کنترل شود.

۲- پیستون(گسکت): فشار وارده از سمت سیلندر، توسط این قطعه‌ی لاستیکی سیاه رنگ کنترل میشود‌. همچنین پیستون، از نشت ماده‌ی تزریق به فضای بین سیلندر و بدنه جلوگیری میکند.

۳- سیلندر: به قسمتی که به گسکت متصل شده و سبب آسان کردن و راحتی استفاده میشود، سیلندر گویند.

۴- سر سوزن: سر سوزن یا نیدل بسته به نوع سرنگ، میتواند به صورت پیچی و یا فشاری روی بدنه بسته شود‌. سر سوزن که به آن نیدل نیز میگویند دارای ضخامت و طول های متفاوتی است.

بیشتر بخوانید: انواع آنژیوکت

انواع

سرنگ ها بر اساس چند معیار به دسته های مختلفی تقسیم میشوند. از نظر حجم، از کوچکترین حجم شامل ۰/۳ سی سی شروع شده و به حجم های ۲ ، ۳ ، ۵ ، ۱۰ ، ۲۰ ، ۵۰ خاتمه پیدا میکنند. هر سی سی معادل یک میلی لیتر است. بزرگترین سرنگ، ۵۰ سی سی و گاواژ (گاوی) هستند.

طبقه بندی دیگر بر اساس نوک آنها می باشد که به چهار دسته‌ی مهم ساده، پیچی، کاتتری و خارج از مرکز تقسیم میشوند. بر این اساس، دو دسته‌ی ساده و پیچی برای تزریقات انسانی کاربرد دارند.

سرنگ ها‌ را میتوان به دو نوع سه تکه و دو تکه نیز طبقه بندی کرد. بر این اساس، تمام سرنگ های سه تیکه دارای قطعه ای به نام پیستون هستند. سرنگ سه تکه از قیمت بیشتری نسبت به دو تکه بر خوردار است. همانطور که گفته شد، پیستون قطعه‌ی مهمی بوده و از نشت مایع جلوگیری میکند.

معرفی مهم ترین انواع:

۱- سر پیچ دار (لوئر لاک):

در این سرنگ، سر سوزن کاملا روی بدنه‌ مانند پیچ، قفل میشود. بنابراین احتمال نشتی دارو و یا پرت شدن سر سوزن نزدیک به صفر است. همین امر، دلیل برتری سرنگ های پیچی به نسبت به ساده می باشد. سرنگ های لوئر لاک حتما سه تیکه و دارای پیستون هستند. همچنین تعویض سر سوزن به راحتی امکان پذیر است.

۲- فشاری ساده(لوئر اسلیپ):

این نوع سرنگ، مناسب برای تزریق دارو و خون گیری است. در اکثر آزمایشگاه ها و مراکز درمانی از این نوع استفاده میشود. سرنگ های ساده میتوانند در دو نوع، دو تکه و سه تکه ساخته شوند‌. این سرنگ ها قیمت کمتری در مقایسه با نوع لوئر لاک دارند.

۳- انسولین:

افراد دیابتی میتوانند از آن برای تزریق انسولین خود استفاده کنند. این سرنگها در حجم های ۰/۳سی سی، نیم سی سی و ۱ سی سی طراحی میشوند. سرنگ انسولین در انواع سر جدا ، سر خود و لوئر لاک به بازار عرضه میگردند. از نوع لوئر لاک آن میتوان برای تزریق مواد مزوتراپی و ژل نیز بهره برد.

۴- توبرکولین:

از این نوع بیشتر برای تزریق مایعاتی که غلیظ هستند و باید به مقدار کم تزریق گردند استفاده میشود. همچنین مناسب درناژ لوله ها و شستشوی زخم نیز هستند. سرنگ توبرکولین محفظه‌ی باریک و سر سوزن کوتاه دارد‌ و برای تزریق کودکان مناسب است. حجم این نوع، ۱ سی سی میباشد.

۵- گاواژ:

این سرنگها دارای بالاترین حجم به ظرفیت ۵۰ سی سی هستند که تنها برای انتقال غذا و دارو مورد استفاده قرار میگیرند. طراحی نوک آن به شکل مخروطی بوده که سبب کاربری راحت تر و قرار گرفتن آسان مایعات در داخل سوند معده میشود. از دیگر کاربرد سرنگ گاواژ میتوان به شستشوی مثانه و تخلیه و ترشحات مواد از معده اشاره کرد.

انواع دیگر:

* سرنگ شیشه ای:

سرنگی با ویژگی های خاص شامل مقاوم تر و با کیفیت تر از سایر است و زمانیکه سرنگ های پلاستیکی قابل استفاده نباشند، باید این نوع را به کار گرفت با دستگاه اتوکلاو استریل میشوند و میتوان چند بار از آنها بعد از استریل کردن مجدد، استفاده کرد. سرنگ های شیشه ای قابلیت تحمل دمای بالا را دارند. از دیگر کاربرد آن ها، در حوزه‌ی زیبایی به جهت تزریق ژل و بوتاکس می باشد. قیمت این سرنگها گران قیمت تر از پلاستیکی می باشد. یکی از با کیفیت ترین سرنگ های شیشه ای موجود در بازار، سرنگ شیشه ای بی دی (BD) می باشد.

*سرنگ شستشو:

در عصب کشی دندان زمانیکه کانال ریشه دندان از عصب دندان کاملاً پاکسازی شد نیاز به شستشو ریشه دارد . شستشو به جهت خارج کردن باقیمانده های ذرات پالپ یا خارج کردن باکتری و میکروب هایی که احتمالاً در حین عصب کشی وارد کانال ریشه دندان شده اند .

دندانپزشک لازم است این مدت مرتباً کانال ریشه را شستشو دهد. برای شستشوی ریشه دندان از یک سرنگ شستشو و سر سوزن و یا (nsk) استفاده می شود . دندانپزشک بسته به میزان نیاز خود از محلول شستشو دهنده کشیده و به داخل کانال ریشه دندان هدایت می کند

بیشتر بخوانید: پانسمان زخم