فشار خون بالا به معنای بالا بودن میزان فشاری است که بر اثر برخورد خون به دیوارهی سرخرگها ایجاد میشود. سرخرگها، رگهایی هستند که خون را از قلب به تمام اعضای بدن میرسانند. میزان فشار خون، با دو عدد مشخص میشود. فشار خون سیستولیک (عدد بالایی) نشان دهندهی فشار وارد شده به دیوارهی سرخرگها در هنگام انقباض قلب است و فشار خون دیاستولیک (عدد پایینی) نشان دهندهی فشار وارد شده به دیوارهی سرخرگها در هنگام آزاد شدن عضلات قلب (بین هر ضربان قلب) است.
فشار خون در حالت طبیعی باید کمتر از ۱۲۰/۸۰ باشد. در صورتی که فشار خون بین ۱۲۰/۸۰ تا ۱۳۹/۸۹۹ باشد، شخص در معرض ابتلا به فشار خون بالا قرار دارد و فشار خون ۱۴۰/۹۰ و بالاتر نشان دهنده ابتلا به بیماری پرفشاری خون است. در دوران بارداری نیز فشار خون بارداری ، به طور طبیعی، باید کمتر از ۱۲۰/۸۰۰ باشد. بالا بودن فشار خون باعث بروز عوارضی مانند بیماری قلبی، نارسایی کلیوی، تصلب شرایین، آسیبهای چشمی و سکته مغزی و آسیب به مغز میشود.
بهطورمعمول فشار خون بالا در طی چند سال ایجاد میشود و معمولا بدون هیچگونه علامتی است؛ اما حتی بدون علائم نیز میتواند به عروق خونی و اندامها، به خصوص مغز، قلب، چشمها و کلیهها آسیب بزند.
علائم فشار خون بالا چیست؟
به طور کلی فشار خون بالا یک بیماری خاموش است. بسیاری از افراد هیچگونه علامتی ندارند. ممکن است تا آشکار شدن علائم، سالها یا حتی دهها سال طول بکشد. حتی در این صورت نیز ممکن است علائم فشار خون بالا به دلایل دیگری نسبت داده شود.
علائم فشار خون بالا میتواند شامل موارد زیر باشد:
- سر درد شدید
- سرگیجه
- تنگی نفس
- تاری دید
- احساس نبض در سر یا گردن
- حالت تهوع
- خستگی
- درد در قفسه سینه
- وجود خون در ادرار
فشار خون تحت تاثیر چه عواملی است؟
در میان عوامل موثر بر فشارخون، اینها از همه مهمترند:
- سن
- سابقه خانوادگی
- اضافه وزن
- کم تحرکی
- استعمال دخانیات و الکل
- مصرف بیشتر از اندازه سدیم
- مصرف کمتر از اندازه پتاسیم
- استرس
برخی عوامل دیگر:
کلسترول بالا ، بیماری دیابت، بعضی بیماریهای کلیوی، حاملگی، وقفه تنفسی حین خواب و برخی عوامل دیگر نیز می توانند احتمال بروز فشارخون را بیشتر کنند.
بیشتر بخوانید: انواع سرنگ و سر سوزن
تشخیص فشار خون بالا
تشخیص فشار خون بالا به سادگی اندازه گرفتن فشار خون است. بیشتر پزشکان فشار خون را به عنوان بخشی از ویزیت معمول چک میکنند. اگر در مراجعه بعدی فشار خون شما توسط پزشک اندازهگیری نشد، درخواست اندازهگیری آن را مطرح کنید.
به ندرت اتفاق میافتد که دکتر پس از تنها یک خوانش تشخیص را بر فشار خون بالا بگذارد. پزشک نیازمند مشاهده شواهدی حاکی از یک مشکل پایدار است. گاهی اوقات فشار خون بالا در مطب میتواند ناشی از محیط باشد، مثلا استرس حضور در مطب پزشک می تواند در افزایش فشار خون نقش داشته باشد. همچنین سطح فشار خون در طول روز تغییر می کند.
در صورت بالا بودن فشار خون، احتمالا پزشک در کنار بررسی علایم فشار بالا آزمایشات بیشتری را برای پیدا کردن بیماریهای زمینهای انجام خواهد داد. این آزمایشات میتواند شامل موارد زیر باشد:
- آزمایش ادرار
- غربالگری کلسترول و سایر آزمایش های خون
- تست فعالیت الکتریکی قلب با الکتروکاردیوگرام (EKG ، که گاهی به آن ECG گفته می شود)
- سونوگرافی قلب یا کلیه ها
نحوه اندازه گیری فشار خون
در اندازه گیری فشار خون دو عدد ثبت میشود:
- فشار سیستولیک: این عدد، اولین عدد یا عدد بالایی است و نشان دهنده فشار شریانها در زمان تپش قلب و پمپاژ خون است.
- فشار دیاستولیک: این عدد، عدد دوم یا عدد پایینی است و میزان فشار شریانها بین ضربان های قلب است.
پنج دسته خوانش فشار خون برای بزرگسالان تعریف میکنند:
سالم
فشار خون سالم کمتر از 80/120 میلیمتر جیوه (mm Hg) است.
افزایش یافته
مقدار سیستولیک بین 120 تا 129 میلیمتر جیوه ،و مقدار دیاستولیک کمتر از 80 میلیمتر جیوه است. پزشکان معمولا فشار خون بالا را با دارو درمان نمیکنند، در عوض ممکن است تغییر سبک زندگی را برای کمک به کاهش فشار خون پیشنهاد کنند.
پرفشاری مرحله یک
مقدار سیستولیک بین 130 تا 139 میلیمتر جیوه، یا مقدار دیاستولیک بین 80 تا 89 میلیمتر جیوه است.
پرفشاری مرحله دوم
مقدار سیستولیک 140 میلیمتر جیوه یا بالاتر از آن است و یا میزان دیاستولیک 90 میلیمتر جیوه یا بیشتر از آن است.
پرفشاری بحرانی
مقدار سیستولیک بیش از 180 میلیمتر جیوه است، و یا میزان دیاستولیک بیش از 120 میلیمتر جیوه است. فشار خون واقع در این محدوده نیازمند مراقبت فوری پزشکی است. در صورتی که در زمان بالا بودن فشار خون علائمی مانند درد قفسه سینه، سردرد، تنگی نفس یا تغییرات بینایی روی دهد، مراقبتهای پزشکی اورژانسی لازم است.
اندازه گیری فشارخون بوسیله دستگاه (بازوبند) فشارسنج صورت میگیرد. درست بستن بازوبند برای خوانش دقیق بسیار حائز اهمیت است. قرارگیری نامناسب بازوبند ممکن است عدد فشار خون را اشتباه نشان دهد.
بیشتر بخوانید: پانسمان زخم
درمان فشار خون بالا
عوامل متعددی در انتخاب بهترین روش درمانی به نفرولوژیست کمک میکنند. این عوامل شامل نوع پرفشاری و علل شناسایی شده میشوند.
درمان پرفشاری اولیه
در صورت تشخیص پرفشاری اولیه توسط پرشک، تغییر سبک زندگی ممکن است به کاهش آن کمک کند.
اگر تغییر سبک زندگی به تنهایی کافی نباشد، و درمانهای خانگی تغییری در میزان فشار خون فرد ایجاد نکند، ممکن است پزشک برای درمان دارو تجویز کند.
درمان پرفشاری ثانویه
در صورتی که مشخص شود بیماری زمینهای دیگری عامل پرفشاری خون است، درمان بر روی این بیماریها متمرکز خواهد شد. به عنوان مثال، اگر آغاز مصرف دارویی باعث افزایش فشار خون شده است، پزشک داروهای دیگری که این عارضه جانبی را ندارند امتحان میکند.
گاهی اوقات، فشار خون بالا علیرغم درمان علت اصلی همچنان پابرجاست است. در چنین حالتی پزشک فوق متخصص فشار خون ممکن است برای کمک به کاهش فشار خون، در ایجاد تغییرات در سبک زندگی و تجویز داروها با شما همکاری کند.
درمانهای خانگی فشار خون بالا
تغییرات سبک زندگی سالم میتواند در کنترل عوامل ایجاد کننده فشار خون بالا کمک کننده باشد. در اینجا برخی از رایجترین روشهای درمان خانگی فشار خون بالا اشاره شده است.
ایجاد رژیم غذایی سالم
رژیم غذایی سالم در کمک به کاهش فشار خون بالا بسیار حایز اهمیت است؛ علاوه بر این، در کنترل پرفشاری و کاهش خطرات عوارض ناشی از آن نیز مهم است. این عوارض شامل بیماریهای قلبی، سکته مغزی و حمله قلبی میشوند.
برخی از غذاهای سالم:
- میوهها
- سبزیجات تازه
- غلات کامل
- پروتئینهای کم چرب مثل ماهی
- مصرف بیشتر حبوبات
- مصرف شیر و لبنیات کمچرب
افزایش فعالیت فیزیکی
دستیابی به وزن سالم مستلزم فعالیت بدنی بیشتراست. ورزش کردن علاوه بر نقشی که در کاهش وزن دارد، میتواند به کاهش استرس، کاهش طبیعی فشار خون و تقویت سیستم قلبی عروقی کمک کند.
انجام دادن 150 دقیقه فعالیت فیزیکی سبک در هر هفته میتواند به کنترل فشار خون و سلامت عمومی بدن کمک کند. بهتر است این میزان فعالیت بدنی را در 5 دوره 30 دقیقه ای در هفته انجام دهید.
رسیدن به وزن سالم
در صورت داشتن اضافه وزن یا چاقی، کاهش وزن از طریق رژیم غذایی سالم قلب و افزایش فعالیت بدنی میتواند به کاهش فشار خون کمک کند. برای کاهش وزن بهتر است سبک زندگی خود را تغییر دهید و از غذاهای سالم استفاده کنید و فعالبت بدنی بیشتری داشته باشید.
مدیریت استرس
ورزش راه بسیار خوبی برای مدیریت استرس است و استرس یکی از عوامل اصلی در افزایش فشار خون محسوب میشود. سعی کنید به هر روشی که میتوانید استرس را از خود دور کنید. در ادامهمیتوانید با راهکارهای موثر برای مدیریت استرس و اضطراب آشنا شوید.
- مدیتیشن
- تنفس عمیق
- ماساژ
- ریلکسیشن عضلات
- یوگا یا تای چی
- خواب کافی
اتخاذ سبک زندگی پاک تر
اگر سیگاری هستید، سعی کنید آن را ترک کنید. مواد شیمیایی موجود در دود تنباکو به بافتهای بدن آسیب میرسانند و دیواره عروق خونی را سخت میکنند.
اگر معمولاً الکل زیادی مصرف میکنید و یا به مصرف الکل اعتیاد دارید، درصدد کاهش یا ترک آن باشید. الکل میتواند فشار خون را بالا ببرد. برای داشتن بدن سالم و درمان خانگی فشار خون بالا و سردرد بهتر است سبک زندگی سالمتری داشته باشید و بیشتر به سلامتیتان توجه کنید.
رژیم غذایی مناسب برای افراد مبتلا به فشار خون بالا
یکی از سادهترین راه های درمانی فشار خون بالا و جلوگیری از عوارض احتمالی ناشی از آن، رژیم غذایی شماست. آنچه مصرف میکنید میتواند به تسکین یا رفع پرفشاری خون کمک کند.
- گوشت کمتر، و گیاهان بیشتری مصرف کنید
- میزان سدیم رژیم غذایی را کاهش دهید
- مصرف شیرینی را به حداقل برسانید
بیشتر بخوانید: انواع آنژیوکت
اثرات فشار خون بالا بر بدن چیست؟
از آنجا که فشار خون بالا در اغلب موارد یک بیماری خاموش است، میتواند تا سالها پیش از آنکه علائم آن آشکار شود، به بدن آسیب برساند. در صورت عدم درمان میتواند باعث بروز عوارض جدی و یا حتی کشنده شود. عوارض پرفشاری شامل موارد زیر است:
آسیب شریانها
شریانهای سالم انعطافپذیر و محکم هستند. خون به طور آزادانه و بدون مانع در شریانها و عروق سالم جریان مییابد. فشار خون بالا باعث میشود شریانها منقبض و سخت شده و الاستیسیته آنها کاهش یابد. این آسیب رسوب چربیهای مواد غذایی در عروق را تسهیل کرده و جریان خون را کاهش میدهد. این آسیب میتواند منجر به افزایش فشار خون، انسداد و در نهایت حمله و سکته قلبی شود.
آسیب قلبی
فشار خون بالا باعث میشود قلب به شدت کار کند. افزایش فشار در عروق خونی عضلات قلب را بیش از آنچه در قلب سالم دیده میشود تحت فشار قرار میدهد. این امر ممکن است باعث بزرگ شدن قلب شود. بزرگ شدن قلب خطر ابتلا به موارد زیر را افزایش میدهد:
- نارسایی قلبی
- آریتمی
- مرگ قلبی ناگهانی
- حمله قلبی
آسیب مغزی
مغز برای داشتن عملکرد درست، به تغذیه خونی غنی از اکسیژن متکی است.
فشار خون بالا میتواند تغذیه خونی مغز را کاهش دهد:
- انسداد موقت جریان خون به مغز حملات ایسکمیک گذرا (TIA) نامیده می شود.
- انسداد قابل توجه جریان خون باعث از بین رفتن سلولهای مغزی میشود. این فرایند تحت عنوان سکته مغزی شناخته میشود.
فشار خون کنترل نشده ممکن است حافظه و توانایی یادگیری، به یادآوری، صحبت و استدلال را تحت تأثیر قرار دهد. درمان پرفشاری معمولاً اثرات پرفشاری کنترل نشده را رفع یا تغییر نمیدهد. اما میتواند از بروز این مشکلات در آینده جلوگیری کند.
فشار خون خود را به طور مرتب کنترل کنید
بهترین راه برای پیشگیری از عوارض و جلوگیری از بروز مشکلات، تشخیص زودهنگام بالابودن فشار خون است. شما میتوانید برای اندازه گیری فشارخون به مطب نفرولوژیست مراجعه کنید، و یا ممکن است بنا به تجویز پزشک دستگاه فشار سنج بخرید و در منزل آن را اندازه گیری کنید.
میزان فشار خون خود را یادداشت کنید و آن را در مراجعات منظم خود همراه داشته باشید. این امر می تواند به پزشک در تشخیص هرگونه مشکل احتمالی پیش از پیشرفت آن کمک کند.